Gyaneshwari jayanti 2025: आज आहे ज्ञानेश्वरी जयंती
Gyaneshwari jayanti 2025: मंडळी, माऊलीम्हटलं की डोळ्यासमोर उभं राहतं… ते म्हणजे संतश्रेष्ठ श्री ज्ञानेश्वर माऊली यांनी जगाला दिलेला अमूल्य ठेवा ज्ञानेश्वरी. आज या पवित्र ज्ञानेश्वरी जयंतीच्या (Gyaneshwari jayanti) दिवशी, आपण या अलौकिक ग्रंथाचे वंदन करत आहोत. पण एक रहस्य तुम्हाला माहीत आहे का? आपण ज्याला ‘ज्ञानेश्वरी’ म्हणून ओळखतो, खुद्द ज्ञानेश्वरांनी या ग्रंथाला ‘भावार्थदीपिका’ असे नाव दिले होते. अवघ्या सोळाव्या वर्षी रचलेल्या या ग्रंथाच्या ‘भावार्थदीपिका’ ते ‘ज्ञानेश्वरी’ होण्याच्या प्रवासामागची रंजक कहाणी आज आपण जाणून घेणार आहोत.
ज्ञानेश्वरी या ग्रंथाबद्दल अनेक थोर मोठ्या व्यक्तींनी आपल्याला वेळोवेळी मार्गदर्शन केले आहे. तरी थोडक्यात आपण याबद्दल माहिती घेऊया.
Gyaneshwari jayanti 2025: संत ज्ञानेश्वर माउलींनी जगाला दिलेला अद्वितीय आध्यात्मिक ठेवा म्हणजे ‘ज्ञानेश्वरी’. हा केवळ एक ग्रंथ नसून, मराठी संस्कृतीचा मानबिंदू आणि ज्ञानाचा अथांग सागर आहे. याच पवित्र ग्रंथाच्या निर्मितीचे स्मरण करणारा दिवस म्हणजेच ‘ज्ञानेश्वरी जयंती’. हा दिवस महाराष्ट्राच्या वैचारिक आणि आध्यात्मिक परंपरेतील एक सुवर्णक्षण मानला जातो. चला, या दिव्य ग्रंथाचा इतिहास आणि ज्ञानेश्वरी जयंतीचे महत्त्व जाणून घेऊया.
“घरबसल्या काढा रेशन कार्ड,फॉलो करा या सोप्या स्टेप्स”
ज्ञानेश्वरीचा तेजस्वी इतिहास आणि तत्त्वज्ञान
History of Gyaneshwari
‘भावार्थदीपिका’ या नावाने ओळखली जाणारी ज्ञानेश्वरी, हे श्रीमद्भगवद्गीतेवरील एक अद्वितीय भाष्य आहे. अवघ्या १६ वर्षांच्या तरुण वयात, इ.स. १२९० मध्ये संत ज्ञानेश्वर महाराजांनी नेवासे येथे या ग्रंथाची रचना केली. ज्ञानेश्वरी म्हणजे केवळ गीतेचा मराठी अनुवाद नव्हे, तर त्यातील गहन तत्त्वज्ञानाचे सामान्य माणसाला समजेल अशा रसाळ भाषेत केलेले निरूपण आहे.
Gyaneshwari jayanti 2025: या ग्रंथाने गीतेतील कर्मयोग, ज्ञानयोग आणि भक्तियोग या मार्गांचा अर्थ उलगडून दाखवला. यामुळे संस्कृत भाषेतील ज्ञान सर्वसामान्यांपर्यंत पोहोचले आणि मराठी भाषेतूनही गूढ आध्यात्मिक विचार मांडले जाऊ शकतात, हा विश्वास समाजात निर्माण झाला.
ज्ञानेश्वरीची अद्वितीय रचना आणि गोडवा
ज्ञानेश्वरीची रचना अतिशय सुमधुर अशा ‘ओवी’ छंदात केली आहे. यामुळे क्लिष्ट वाटणारे तत्त्वज्ञानही संगीतमय आणि सहजसोपे झाले. ज्ञानेश्वरांनी आपल्या प्रतिभेने गीतेच्या विचारांना सुंदर उपमा आणि दृष्टांतांनी सजवले आहे, ज्यामुळे वाचकाला ज्ञानाचा ‘अमृतानुभव’ मिळतो. ज्ञान, कर्म आणि भक्ती यांचा त्रिवेणी संगम साधत, मोक्षप्राप्तीचा सोपा मार्ग या ग्रंथातून दाखवला आहे.
ज्ञानेश्वरीची आध्यात्मिक महती
“अवघे विश्वचि माझे घर” म्हणणाऱ्या संत ज्ञानेश्वरांची दृष्टी वैश्विक होती. प्रत्येक जीवात एकाच परमात्म्याचा अंश आहे आणि आत्मज्ञानानेच अंतिम ध्येय गाठता येते, हे त्यांच्या तत्त्वज्ञानाचे सार आहे. ज्ञानेश्वरी केवळ तात्त्विक चर्चा करत नाही, तर ती भक्तीच्या ओलाव्याने ज्ञानाचा मार्ग सोपा करते. म्हणूनच, हा ग्रंथ साधकाला जीवनात शांती, समाधान आणि दिशा देणारा दीपस्तंभ ठरला आहे.
ज्ञानेश्वरीची काही प्रमुख वैशिष्ट्ये
संवादरूपी शैली: श्रीकृष्ण आणि अर्जुन यांच्यातील संवादरूपाने ज्ञानेश्वरांनी श्रोत्यांच्या मनातील शंकांचे निरसन केले आहे.
मौलिक विचार:हा ग्रंथ केवळ भाषांतर नसून, यात ज्ञानेश्वर महाराजांनी स्वतःच्या प्रतिभेची आणि मौलिक विचारांची भर घातली आहे.
योगमार्गाचे विश्लेषण: ज्ञानयोग, कर्मयोग आणि भक्तियोग या तिन्ही मार्गांनी आत्मशुद्धी कशी साधावी, याचे अत्यंत सुंदर विवेचन यात आढळते.
लोकभाषेचा सन्मान: मराठीसारख्या लोकभाषेतून ज्ञानाचा हा अमृतकुंभ सर्वांसाठी खुला केल्यामुळे, हा ग्रंथ खऱ्या अर्थाने लोकशाहीवादी ठरला.
ज्ञानेश्वरीचे दूरगामी सामाजिक महत्त्व
Gyaneshwari jayanti 2025: ज्ञानेश्वरीने मराठी संत परंपरेची पायाभरणी केली आणि मराठी भाषेला साहित्याचे सुवर्णसिंहासन दिले. या ग्रंथातून प्रेरणा घेऊन अनेक संतांनी सामाजिक समतेचा आणि बंधुभावाचा संदेश दिला. जाती-धर्माच्या भिंती ओलांडून मानवतेचा विचार समाजात रुजवण्याचे महान कार्य ज्ञानेश्वरीने केले.
आधार कार्डवरचं नाव बदलायचं? आता तुम्ही घरी बसून पूर्ण करा, व्हेरिफिकेशनसह!
ज्ञानेश्वरी जयंती महत्व
Dnyaneshwari Jayanti
Gyaneshwari jayanti 2025: एका ज्ञानसोहळ्याचे महत्त्व ज्ञानेश्वरी जयंती हा केवळ एका ग्रंथाचा उत्सव नाही, तर तो एका तेजस्वी ज्ञानपरंपरेचा सोहळा आहे. या दिवशी भक्तगण ज्ञानेश्वरीचे पारायण, वाचन, कीर्तन आणि प्रवचनातून त्यातील विचारांचे मंथन करतात. आळंदीसारख्या तीर्थक्षेत्री या दिवशी मोठा उत्सव असतो.
ज्ञानेश्वरी जयंती हा दिवस आपल्याला आठवण करून देतो की, ज्ञान आणि भक्तीच्या मार्गावर चालूनच जीवनाचे खरे सार्थक साधता येते. हा दिवस म्हणजे माउलींच्या विचारांना उजाळा देणारे एक प्रेरणादायी पर्व आहे.
